Obcość i wykluczenie są w centrum zainteresowania światowej humanistyki i nauk społecznych, powstają także osobne instytucje zajmujące się tym zagadnieniem, na przykład The Centre for Studies in Otherness na Aarhus University, które skupia badaczy z różnych dziedzin, w tym filozofii i studiów kulturowych, czy Centre for Analysis of Social Exclusion, funkcjonujące w ramach The London School of Economics and Political Science.
Zagadnienie obcości i wykluczenia są obecnie badane nie tylko w ujęciu tradycyjnym (wykluczenie etniczne czy narodowościowe), ale także takim, które uwzględnia heterogeniczność współczesnych społeczeństw, gdzie kimś obcym może być osoba niewpisująca się w odpowiednie kody kulturowo-klasowe, nieprzystająca do dominującej wizji „normalności” lub nieposiadająca odpowiednich kompetencji technologicznych.
Wykluczenie i obcość są nie tylko przedmiotem badań socjologicznych, ale stały się także źródłem dociekań filozoficznych, kognitywistycznych oraz nauk o edukacji i wychowaniu. Współczesne nurty badawcze, jak choćby teoria aktora-sieci czy nurty posthumanistyczne, pozwalają patrzeć na wykluczenie i obcość z perspektywy konstruowania zbiorowości składających się z czynników ludzkich i pozaludzkich. Tak właśnie chcemy spojrzeć na procesy kształtowania współczesnych społeczeństw w krajach takich jak Polska, badając, jacy aktorzy są „niewidzialni”, traktowani jako egzotyczni (orientalni, nie-oświeceni) lub marginalni, a więc wypychani na różne sposoby ze współczesnej zbiorowości.
Badanymi przez nas aktorami są zarówno „tradycyjnie” wykluczani bądź spychani na margines, np. osoby chorujące psychicznie, jak i osoby wykluczone cyfrowo (niedostrzegane w debacie publicznie, w której dominują ludzie posiadający stały dostęp do komputerów i Internetu), a nawet zwierzęta czy rośliny, które są częścią naszej zbiorowości, ale stają się widoczne – to jest stają się przedmiotem debaty publicznej – dopiero pod wpływem dyskusji ekologicznych związanych między innymi z kryzysem klimatycznym.
Badania realizowane w ramach Pracowni z konieczności pociągają za sobą pytania natury filozoficznej, kognitywistycznej i społecznej: jak konstruujemy obcość i wykluczenie, za pomocą jakich kategorii i dlaczego kategoryzujemy rzeczywistość społeczno-kulturową, jak kategorie dyskursywne wpływają na nasze postrzeganie obcości i aktorów wykluczanych ze społeczeństwa, jaką rolę odgrywa w tym proces edukacyjny, jakie są dyskursywne sposoby wytyczania zarysowywania granic przynależności do danej wspólnoty, itd.
Zgromadziliśmy młody, interdyscyplinarny zespół osób, które zajmują się różnymi obszarami społeczeństwa: od badań nad chorobami psychicznymi, przez badania nad widzialnością kobiet, uchodźców i osób nieheteronormatywnych oraz postrzeganiem klas niższych i młodzieży szkolnej, po badania nad podmiotami pozaludzkimi oraz ich miejscem w naszej zbiorowości. To pozwala nie tylko analizować różne przejawy obcości i wykluczania, ale także spojrzeć na nie z perspektywy odmiennych nurtów teoretycznych i metodologicznych: współczesnej filozofii psychiatrii, krytycznej analizy dyskursu neoliberalnego, kognitywistycznych i filozoficznych badań nad nie-ludźmi, myśli feministycznej, teorii aktora-sieci oraz pedagogicznych dociekań nad wykluczeniem edukacyjnym. Tak sformułowane pytania badawcza otwierają zatem przestrzeń współpracy – zarówno interdyscyplinarny, ale też międzynarodowej.
